Dr. Christopher Sletten, lid van de Amerikaanse Bond van Psychologie Professionals (ABPP),verbonden aan de Mayo Kliniek, bespreekt het Centrale Sensitisatie Syndroom, dat de gangbare theorie voor de oorzaak van chronische pijn en andere chronische symptomen is. Een patiënt en/of een behandelaar die dit proces begrijpt, kan op zoek gaan naar een geschikte behandeling, zoals het Pijn Recuperatie Centrum (Pain Rehab Center, PRC) op de Campus van de Mayo Kliniek in Florida. Meer informatie over het PRC-programma in Florida: mayocl.in/prcfl.

Mayo Kliniek Florida
Extensieve Pijn Recuperatie Centrum (Pain Rehabilitation Center, PRC)

Hallo, mijn naam is dr. Christopher Sletten. Ik ben de klinisch directeur van het Pijn Recuperatie Centrum van de Mayo Kliniek in Jacksonville, Florida. In de komende paar minuten zal ik een overzicht presenteren van hoe wij kijken naar chronische pijn en chronische symptomen, om u zo hopelijk een beter idee te geven van enkele mogelijkheden voor behandeling en het aanpakken van deze moeilijke situaties.
Elk jaar komen duizenden patiënten naar de Mayo Kliniek, omdat ze een antwoord op hun problemen zoeken. En veel van deze patiënten komen en zijn een beetje teleurgesteld, omdat ze te horen krijgen dat ze een chronisch probleem hebben, een chronische aandoening, symptomen die niet noodzakelijkerwijs gemakkelijk aan te pakken zijn. En sommigen zijn zelfs behoorlijk gefrustreerd, omdat de Mayo Kliniek hun probleem niet op kan lossen. 

Eén van de redenen hiervoor is een concept dat redelijk nieuw is in de medische literatuur, namelijk centrale sensitisatie.

In de komende paar minuten zal ik u beschrijven hoe dit proces werkt, samen met de gevolgen voor u als patiënt (of als u dit kijkt als familielid, de problemen van uw dierbare) met symptomen die steeds groter en steeds problematischer kunnen worden.

Centrale sensitisatie bestaat uit twee stappen binnen het zenuwstelsel. De eerste bestaat uit perifere input. De tweede bestaat uit het centrale zenuwstelsel zelf.

Iedereen van ons heeft in de periferie kleine sensorcellen op elke vierkante centimeter in ons lichaam, behalve in ons haar en vingernagels. Daarom kunt u uw nagels of uw haar gewoonlijk knippen zonder veel pijn. Via deze sensorcellen worden allerlei soorten lichamelijke gewaarwordingen doorgestuurd naar de hersenen.

We hebben dus sensoren in onze huid, darmen, spieren, gewrichten, botten, we hebben ze in ons evenwichtsorgaan, onze zenuwen, het bloedvatenstelsel, we hebben ze in ons visuele systeem, gehoor, smaak, en reuk.

Onder normale omstandigheden controleren deze sensoren gewoon onze omgeving, en sturen ze een signaal naar onze hersenen dat moet worden afgehandeld.
Dus, als je het te warm hebt, ga je naar een plek om af te koelen. Als je dorst hebt, drink je wat water. Als je naar de wc moet, ga je naar de wc. 

Het signaal op zichzelf is dus niet abnormaal, maar als er een bepaalde omstandigheid, of een aantal omstandigheden, is die een escalatie in deze sensaties teweeg kan brengen, dan kunnen deze sensoren in al deze verschillende delen van het lichaam ontregeld raken.

Wanneer ze ontregeld zijn, versterken ze hun signaal permanent. Dat betekent: geluiden lijken luider, lichten lijken feller, beweging kan pijnlijker zijn, de spijsvertering kan problematischer lijken. En wanneer die ontregeling van de periferie plaatsvindt, beginnen we symptomen te ontwikkelen die hinderlijker en ook moeilijker te behandelen worden.

En veel mensen zullen vragen: “Maar, wat veroorzaakt dit?” En tot op heden hebben we nog geen vastgesteld antwoord, maar ik zal u enkele voorbeelden geven. Dit kan beginnen door een blessure, het kan beginnen door een ziekte, door een aandoening, het kan veroorzaakt worden door een operatie, sommige terugkerende blessures, het kan erfelijk zijn, we weten het niet.

Maar op het punt waar we kunnen beginnen met helpen, is het niet langer heel nood-zakelijk om te oorzaken uit te zoeken. U heeft de onderzoeken achter de rug, u heeft de testen gedaan, de evaluaties zijn gedaan door zeer zorgvuldige en grondige artsen. En als ze nu niets vinden dat dringend behandeld moet worden, dan moeten we eigenlijk verder kijken dan de oorzaak en kijken naar het proces dat is opgetreden als een gevolg van de oorzaak.

Als we eenmaal deze ontregeling krijgen – dus, ik schrijf hier “ontregelde” perifere input. Als dit eenmaal ontregeld is, is er nu een steeds sterker signaal dat naar de hersenen wordt gestuurd. En één deel van de hersenen dat begint te reageren, wordt de somatosensorische cortex genoemd. Dit wordt gevoelig, sensitief – dat is waar het woord sensitisatie vandaan komt.

De somatosensorische cortex is dus waar al onze sensaties naar onze hersenen komen om te worden geanalyseerd. En nogmaals, in een normale situatie kunnen we een sensatie erkennen, afhandelen en verder gaan.

Maar als deze [sensaties] worden ontregeld, d.w.z. ze zijn versterkt, dan zijn ze oncomfortabeler, ze zijn opvallender. Nu worden de sensaties in de hersenen merkbaar voor de persoon, ongemakkelijker.
En de somatosensorische cortex is georganiseerd per lichaamsdeel. Dus als een lichaamsdeel iemand begint lastig te vallen, kan diegene allerlei soorten sensaties rond dat lichaamsdeel ontwikkelen. Nu doet het pijn als de arm die ooit geblesseerd was, aangeraakt wordt. Het doet pijn om dat ledemaat te bewegen, of interne verteringsprocessen kunnen vervelender zijn. En je kunt een verhoogde sensatie hebben door het hele lichaam heen.

Zonder vanmiddag verder in teveel detail te treden, dit proces, deze ontregeling leidt tot een hele reeks symptomen die na verloop van tijd erger worden: pijn, vermoeidheid, duizeligheid, misselijkheid, gevoeligheid voor temperatuur, aanraking, smaak, geluiden, geuren, zelfs barometrische druk kan voor mensen soms hinderlijk zijn.

Dus, als dit gevoel toeneemt naarmate de gevoeligheid toeneemt, zien we patiënten steeds wanhopiger op zoek gaan naar soelaas, steeds verwarder over wat er aan de hand is.

En naarmate dit proces zich ontwikkelt, leidt dit ertoe dat patiënten naar de "logen" gaan, alle specialisten. En vaak gaan patiënten niet naar slechts één soort specialist, maar naar meerdere. Dit is wat we vaak zien bij de Mayo Kliniek. Veel van onze patiënten zijn bij verschillende andere gespecialiseerde klinieken geweest, hebben veel andere specialisten gezien voor hun problemen en de antwoorden zijn niet duidelijk.

Dus uitbreiding van symptomen en gewaarwordingen, samen met de verhoogde gevoeligheid, samen met de toegenomen input vanuit het lichaam, leidt tot grotere distress (nood) en moeilijkheden.

Ik pauzeer een moment en ik wil dat u nadenkt over wat ik tot nu toe op het bord heb geschreven: hoeveel hiervan is psychologisch? Het antwoord is niets.
Dit proces is een sensorisch, fysiek proces dat zich in de loop van de tijd ontwikkelt naar hogere, hogere niveaus van prikkels en distress. Er is niets psychologisch aan dit proces. Patiënten met centrale sensitisatie hebben dit niet zelf veroorzaakt. Mensen met centrale sensitisatie hebben niet noodzakelijkerwijs een mentale of psychologische aandoening.
En dit is een belangrijk punt om te begrijpen, omdat zoveel patiënten, en hun families, het gevoel hebben dat niemand hen gelooft.

Een van de andere moeilijkheden van centrale sensitisatie is dat het vaak onzichtbaar is. We kunnen je zintuigen niet zien, en wanneer je deze verhoogde sensaties hebt, is het dus ook moeilijk om ze te laten meten door een medische professional.

Laat me even naar bovenaan het bord hier gaan, en ik wil uitleggen dat de manier waarop we naar de laatste stap in het proces kijken, is dat er vier, wat ik noem, reactieve en handhavende factoren zijn.
Reactief in de zin dat deze vier gebieden een reactie worden op de toegenomen gevoeligheden, of het nu pijn is, of vermoeidheid, of duizeligheid, of wat dan ook, maar dan beginnen ze ook feedback te geven en het probleem te verergeren. De vier situaties zijn:

1. Chemisch
2. Gedragsmatig
3. Emotioneel
4. Fysiek

Laat ik deze even kort beschrijven:

Chemisch

Veel, veel mensen die wij zien met centrale sensitisatie, hebben medicijnen gekregen om hun symptomen onder controle te houden. En helaas, hoe meer medicijnen iemand krijgt, hoe verwarder de hersenen kunnen worden, hoe meer ontregeld de chemie kan worden. We noemen het polyfarmacie. En dus, wanneer patiënten pijnmedicatie krijgen, en slaappillen, en zenuwpillen, en antidepressiva, en membraanstabilisatoren en GI-medicijnen (gastro-intestinale). Het wordt alleen maar steeds verwarrender voor de hersenen en het lichaam, en het kan het probleem zelfs verergeren. Het is dus heel begrijpelijk dat een arts u in het begin mogelijk medicijnen voorschrijft, wanneer die niet zeker weet wat er mis is. Maar na verloop van tijd, als dit proces steeds door gaat, kunnen die geneesmiddelen zelfs contraproductief zijn en uw functioneren schaden.

Gedragsmatig

Er is een gedragselement als reactie op sensitisatie en deze symptomen. Als het pijn doet, zullen mensen vaak stoppen met dingen te doen. Pijngedrag, dingen die iemand zegt, doet of denkt, die zichzelf of anderen eraan herinneren dat ze pijn hebben, kan erger worden. Elke gedragsreactie die we op deze onaangename sensaties hebben, kan de situatie onbedoeld verergeren.
Een ander gedragspatroon dat we vaak zien: te veel doen en crashen. Zoveel patiënten met wie we werken, hebben vastgesteld dat wanneer ze zich beter voelen, ze te veel activiteiten ondernemen, ze alles oppeppen en daarna, wanneer ze zich slechter voelen, te veel rusten. Dat zal tot fysieke deconditionering leiden. Dat zal ook direct meer gevoeligheid stimuleren.

Emotioneel

Het is heel normaal om emotionele nood te hebben, als je symptomen hebt die onverklaarbaar zijn, moeilijk onder controle te houden en je leven verstoren. We zien soms dus depressieve symptomen, angstklachten, stresssymptomen die wel moeten worden aangepakt. Omdat elke keer dat de hersenen onder emotionele distress staan, ze meer sensorische of fysieke distress zullen ervaren. De emoties zijn een reactie op, niet een oorzaak van, dit probleem.

Tenslotte, fysiek

Veel, veel van onze patiënten zijn lichamelijk gedeconditioneerd, zijn gestopt met dingen te doen, hebben hun lichaam mogelijk laten veranderen door behandelingen en operaties. En ze hebben hulp nodig bij het omgaan met hun fysieke functioneren, net zo goed als met de emotionele en chemische problemen.

Dus, als je kijkt naar de manier waarop we dit aanpakken, we helpen mensen in een programma dat het Pijn Recuperatie Programma wordt genoemd. Het Pijn Recuperatie Programma is een programma van drie weken. Het is elke dag, van maandag tot en met vrijdag, van 8 tot half 5, en iedere dag behandelen we al deze problemen. We helpen patiënten om van sterke medicijnen af te komen, we pakken hun emotionele distress aan, we helpen ze om fysiek sterker te worden en we geven ze een plan om hun leven op te pakken.

Aan het einde van ons programma ervaren onze patiënten gemiddeld 40% minder symptomen, 50% meer fysiek functioneren, 60% meer dagelijkse activiteiten. En als onze patiënten dit proces eenmaal leren, gaat het in de toekomst verder. Zolang ze deze principes toepassen, zullen ze het beter, beter en beter blijven doen.

Ter afsluiting, omdat de manier waarop we kijken naar hoe we dit systeem beïnvloeden, kunnen we dit [de gesensitiseerde somatosensorische cortex] niet direct stoppen. Er is geen medische of technische manier om dit te doen. Maar als we de invloed van deze [reactieve en handhavende] factoren stoppen, dan begint de sensitisatie in de activiteit van dat deel van de hersenen af te nemen. Heel vergelijkbaar met het afsnijden van de brandstof uit een bosbrand, zodat de vlammen steeds kleiner worden. Dat is hoe we een situatie kunnen aanpakken.

Dus, overweeg a.u.b. dit model als u last heeft van moeilijk te behandelen symptomen, als u werd verteld dat er niets meer kan worden gedaan, wij helpen u graag en dit is een zeer effectieve behandelingsmethode voor mensen met chronische symptomen.

Dank u wel. 

Bron: www.youtube.com/watch?v=8defN4iIbho (5 augustus 2015).
Vertaling: Jochem Verdonk. De vertaler kan niet aansprakelijk worden gehouden voor de gevolgen van eventuele onjuistheden in de vertaling.